دکتر کیارش مهرانی
استادیار و مدرس علوم مالی
۲۷ مهر ۱۴۰۱
تقریباً همه ما می بینیم که اخلاق و رعایت استانداردهای لازم در صنعت مدیریت دارایی و بازار سرمایه، انتظارات لازم را برآورده نکرده و نیاز به بازسازی دارد. اولین گام در این فرآیند، اذعان به وجود مشکل و ایجاد راهکارهای مناسب برای حل مشکل است. این امر تا حد زیادی از طریق وضع مجموعه ای از قواعد و رویه های اجرایی قابل تنظیم بوده و به قوانینی نیاز دارد که به طور خاص کدهای رفتاری و برنامه های انطباق پذیری اثربخش در شرکت های بورسی را تقویت کند. این غنی سازی باید هم در حوزه ناشرین،هم سرمایه گذاران نهادی و هم نهادهای مالی مانند کارگزاران صورت پذیرد تا با قوام بخشی به زنجیره ای منظم،خلق و خوی بازار را تغییر دهد. مراحل بعدی شامل اجرای موثر اقدامات اصلاحی و شاید مهمتر از آن، ارزیابی جامع و شناسایی خطرات و مشکلات بالقوه و به دنبال آن اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از ناهنجاری ها، سوء گیریها ،بی اخلاقی ها و انحرافات آتی است. بانگاهی به گذشته، نمونه هایی از اتفاقات برجسته که توجه ما را به تقویت فرهنگ انطباق و اخلاق در صنعت اوراق بهادار جلب میکند، قابل ذکر است. چند نمونه عبارتند از:
- انواع اقدامات متقلبانه و حساب آرایی در صورتهای مالی(مثال تاریخی : گیلان پاکت در دهه ۷۰،گازلوله در دهه ۸۰ وکنتور سازی ایران در دهه ۹۰)
- تعارض منافع در تحلیلگران و پژوهش گران در پیش بینی ها، تحلیل ها و ارزشگذاریها (مثال تاریخی:رشد PE بازار در سال ۹۹ و انکار حباب مالی توسط خیلی از تحلیل گران)
- انحراف معاملاتی مانند انواع فریبکاری درمعاملات دیرهنگام و پس از بازار(Late Trading)[۱] و زمان بندی بازار (مثال:معاملات مشهور ددد در سنوات قبل )
- شکست‌های رایج در ارائه تخفیف‌های «نقطه شکست» در فروش واحدهای صندوق‌های سرمایه گذاری.( رفتار مدیران صندوق های سرمایه گذاری در محاسبه آماری NAV و فرایندهای تخصیص)
- دستکاری در قیمت ها و حجم معاملات(مثال ها فراوان است …..)
- پنهان کاری های مالی و عدم افشای حقایق موثر در ارزش اوراق بهادار(مثال ها فراوان است …..)
- سیگنال دهی واهی(فیک) در بازار و هیجان بخشی به رفتارهای توده وار(مثال واضح: آثار و نتایج مذاکرات و تحریمها …..)
بسیاری از موارد و تشابهات آن باعث شد شرکت‌کنندگان در صنعت مالی، تنظیم‌کننده‌ها و قانون‌گذاران همگی نیاز به تمرکز بیشتر بر رعایت اخلاق و نیاز به شروع اقدامات اصلاحی و راه‌اندازی ابتکارات پیشگیرانه را تشخیص دهند. برخی از قوانین و قواعدی که باید لحاظ شوند، نیازمند برنامه‌های اخلاقی و انطباق مؤثر هستند. به عنوان مثال، بخش از قواعد حاکمیت شرکتی و ایجاد سایتهای سوت زنی از این قبیل است و به نظر میرسد زمان آن رسیده است تا قوانینی مانند قانون ۴۰۶ Sarbanes-Oxley که به نوعی فرمان هدایت گر بازارهای مالی است مورد توجه قرار گرفته و قواعد جدیدی منتشر شود تا ناشران را ملزم کند که یک منشور اخلاقی برای مقامات ارشد مالی خود ایجاد و اگر ناشران به ایجاد منشور و راهکارهای جدید علاقه نشان نمی دهند باید دلیل آن را اعلام کنند. اصول حاکمیت شرکتی و ضرورت پویایی در اساسنامه ناشران بعنوان بالاترین منشور اخلاقی سازمان ،استانداردهایی را باید تعریف کند که به طور منطقی برای ترویج ضروریات زیر باشد:
(۱) رفتار صادقانه و اخلاقی از جمله رسیدگی اخلاقی به تضاد منافع واقعی یا آشکار بین روابط شخصی و حرفه‌ای
(۲) افشای کامل، منصفانه، دقیق، به موقع و قابل فهم گزارش های میان دوره ای و پایان دوره که باید توسط ناشر ارائه شود
(۳)بازنگری در شیوه ارائه گزارشهای تفسیری و قوام بخشی به اطلاع رسانی بودجه ها و عملکردهای شرکتی
(۳)التزام به رعایت قوانین و مقررات قابل اجرا.
با این مقدمه قصد دارم تا سلسله مسایل مربوط به اخلاق و رفتار حرفه ای سرمایه گذاران، ناشران و نهادهای مالی را در مقالات بعدی مطرح نمایم. از آنجایی که اطاله کلام و طولانی شدن مقالات برای همکارانی که وقت و حوصله کافی ندارند سودمند نمی باشد در سلسه مقالات بعدی به معرفی موضوعات یا نظریه های پیرامون جرائم مالی و… خواهم پرداخت. درصورت علاقه میتوانید به مقاله مرتبط زیر رجوع کنید:
چه کسی شیشه پنجره ها را میشکند؟مروری بر نظریه پنجره های شکسته در بازار سرمایه
[۱] معاملات دیرهنگام به اعمال سفارش برای خرید یا بازخرید سهام صندوق های مشترک پس از زمانی که یک صندوق سرمایه گذاری مشترک ارزش خالص دارایی خود (NAV) را محاسبه کرده است، معمولاً تا پایان معاملات در ساعت بعد از ظهر، اشاره دارد. گاهی در معاملات دیرهنگام با دادن مزیتی به معامله‌گر متاخر که برای سایر سرمایه‌گذاران این رانت اطلاعاتی در دسترس نیست، از سرمایه‌گذاران بی‌گناه در آن صندوق‌های سرمایه گذاری کلاهبرداری میکند. به‌ویژه، معامله‌گر متأخر وقتی از اطلاعات جابه‌جایی بازار مطلع می‌شود و می‌تواند سهام صندوق سرمایه‌گذاری را با قیمت‌هایی که قبل از انتشار اطلاعات میانگین بازار تعیین شده‌اند، خریداری یا بازخرید کند – به هزینه سایر سهامداران صندوق سرمایه‌گذاری مشترک، مزیتی به دست می‌آورد.
.