دکتر کیارش مهرانی

استادیار و مدرس علوم مالی

 بهمن ماه ۱۴۰۲

کشور کوچک بوتان با ۷۸۲ هزار نفر جمعیت دارای ۲.۵ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی است که نمونه جالبی از تحول و توسعه را در یکی از فقیر ترین و کم درآمدترین کشورهای جهان به تصویر کشیده است.رشد جالب کشور بوتان به صورتی بود که تولید ناخالص داخلی آن در سال  ۲۰۰۵ در حدود ۸۰۰ میلیارد دلار (سرانه ۱۲۰۰ دلار) ظرف یک دوره اصلاح و تعدیل به ۲.۵ میلیارد دلار(سرانه ۳۲۰۰ دلار) رسید. ظرف ۱۷ سال اقتصاد بوتان ۳.۵ برابر شد یعنی سالانه ۷ درصد رشد اقتصادی که در نوبه خود کم نظیر است.

متوسط رشد اقتصادی سالانه ۷ درصدی بین سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۲۲ بسیار بیشتر از میانگین نرخ رشد جهانی ۳.۲ درصدی است. این رشد چشم گیر به کاهش فقر کمک کرده است.بر اساس آخرین تحلیلها،فقر مطلق در بوتان عمدتاً ریشه کن شده و از ۸ درصد در سال ۲۰۰۷ به ۱.۵ درصد در سال ۲۰۱۷ بر اساس خط فقر بین المللی ۱.۹۰ دلار در روز (در برابر قدرت خرید) کاهش یافته است. البته  ناگفته نماند که با همه این إصلاحات و پیشرفتها، هنوز هم در حال حاضر درصد جمعیت فقیر بوتان حدود ۱۲ درصد(سال ۲۰۲۲) است که قابل توجه می باشد. دسترسی به خدمات اساسی مانند بهداشت، آموزش و مالکیت دارایی نیز به طور قابل توجهی بهبود یافته است. این کشور در مجموع دارای ۳۲ بیمارستان و ۲۰۸ واحد بهداشتی پایه است که در هر بیمارستان منطقه تقریباً همیشه سه پزشک وجود دارد. نرخ باسوادی کشور در حال حاضر ۷۱ درصد و نرخ باسوادی جوانان ۹۳ درصد است.

رشد اقتصادی بوتان در سال ۲۰۲۲ حدود ۴درصد و تورم آن نیز حدود ۶ درصد است این درحالی است که بیشترین مبادله بوتان با کشور هند است و ۵۹۰ میلیون دلار از ۷۵۰ میلیارد دلار صادراتش به آن کشور صورت می پذیرد.بوتان سالانه ۷۵۰ میلیون دلار صادرات  و ۱.۷ میلیارد دلار واردات دارد که نشان میدهد کسری یک میلیارد دلاری به این کشور تحمیل میشود اما با سیاستهای باز اقتصادی و تفکر استراتژیک خود توانسته است از فقر مطلق به سمت توسعه و رفاه بهتر نسبت به گذشته خود حرکت کند. در سه دهه گذشته، این باور که رفاه باید بر رشد مادی ترجیح داده شود، یک امر عجیب جهانی باقی مانده است. اکنون، در جهانی که با فروپاشی سیستم‌های مالی، نابرابری فاحش و تخریب محیط‌زیست در مقیاس وسیع احاطه شده است، رویکرد این دولت کوچک بودایی توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.

بوتان با ۵۳ کشور و اتحادیه اروپا روابط دیپلماتیک دارد و در هند، بنگلادش، تایلند، کویت و بلژیک نمایندگی دارد. تنها هند، بنگلادش و کویت در بوتان دارای سفارتخانه های مقیم هستند و با سایر کشورها صرفاً تعامل دیپلماتیک غیررسمی دارد. در واقع سیاستها و استراتژیهای حاکم بوتان باعث شد تا کشوری فقیر که روزگاری مستعمره بریتانیا بود در کنار استقلال کشور و دستیابی به وحدت ملی ،به کشوری در رده ورود به کشورهای در حال توسعه قرار بگیرد.

ضریب جینی  شاخصی بین صفر و یک  است و هر قدر به سمت یک نیل کند نشانه نابرابری است. در بوتان ، ضریب جینی در حدود ۲۸.۵% است که برای شهرنشینان ۲۶% و روستاییان ۲۹ % برآورد شده است که نشان میدهد نابرابری به حداقل استانداردها در سطح جهانی رسیده است.

بوتان به دلیل انتشار کم کربن، سطح بالای جذب کربن و صادرات برق آبی، تنها کشور کربن منفی در جهان است. این کشور علیرغم رشد نسبتاً بالای گردشگری در سال‌های اخیر توانسته است به این موفقیت دست یابد، زیرا دولت آن رویکرد گردشگری پایدار را برای جلوگیری از تأثیر منفی بالقوه بر محیط زیست اتخاذ کرده است. از جنبه منفی، اقتصاد بوتان با چند خطر مانند تاخیر بیشتر در ساخت نیروگاه های آبی، کمبود درتامین مالی ، عدم قطعیت سیاست ها و رویدادهای نامطلوب آب و هوایی مواجه است. برای مدیریت این خطرات، شتاب بخشیدن به جریان اصلاحات برای تحکیم و پیشبرد توسعه بوتان کلیدی بود.

سلسه پادشاهی وانگچاک از سال ۱۹۰۷  در بوتان حکومت  کرده است و پادشاهان آن هر یک سهم به سزایی برای گذار  از حکومت استبدادی به دموکراسی داشته اند. در سال ۱۹۴۹، پادشاه دوم، جیگمه وانگچاک، معاهده دوستی با هند را امضا کرد و فضای بوتان را برای همکاری با همسایه خود باز کرد. بعدها، پادشاه سوم، جیگمه دورجی وانگچاک، بوتان را در مسیر مدرنیزه کردن با تصویب اولین برنامه پنج ساله در سال ۱۹۶۱ قرار داد.

پادشاه چهارم بوتان(جیگمه سینگیه وانگچاک) در سال ۱۹۷۴ به پادشاهی رسید و در مراسم تاجگذاری خود بر لزوم دستیابی به خوداتکایی و حفظ حاکمیت و استقلال بوتان تاکید کرد. وی در دوران حکومت خود تاکید کرد که هر اقدامی برای توسعه باید مبتنی بر همکاری کامل مردم و دولت باشد. از سال ۱۹۹۸، بوتان اصلاحاتی را در حکومت انجام داد و از آن زمان از سلطنت به دموکراسی چند حزبی تبدیل شد.این انتقال زمانی آغاز شد که جیگمه سینگیه وانگچاک، به‌رغم فقدان هرگونه تهدید داخلی یا خارجی برای اقتدارش، داوطلبانه از قدرت خود دست کشید و فرمان برگزاری انتخابات را صادر کرد.  در همین سال بود که بحران آبخیزداری کشور بوتان اتفاق افتاد. پادشاه چهارم شورای وزیران را منحل کرد و خود را از ریاست آن برکنار و به پارلمان این اختیار را داد که از طریق دو سوم رأی، شاه را برکنار کند. علاوه بر این، پادشاه به قانونگذاران اجازه داد تا اکثریت کابینه را انتخاب کنند، اگرچه او حق تخصیص منابع را برای خود محفوظ داشت. در حین ارزیابی دستاوردهای برنامه های توسعه، وی دریافت که آرامش و آسایش مردم در شاخصی بنام شادکامی و کیفیت شادی نهفته است و این شاخص نیز باید موازی با GDP مد نظر قرار گیرد. در واقع جیگمه سینگیه وانگچاک مفهوم شادی ناخالص ملی (GNH)را برای اولویت گذاری در توسعه کشور معرفی کرد. این مفهوم رفاه مادی ملت را با تغذیه منابع اجتماعی و معنوی و حفظ فرهنگ و محیط زیست بوتان پیوند داد. این نگرش باعث شد تا ۲۰ سال بعد و در ژوئیه ۲۰۲۱ در طول همه‌گیری کووید-۱۹، بوتان اولین کشور پیشرو در جهان در نقش خود در واکسینه کردن ۴۷۰۰۰۰ نفر از ۷۷۰۰۰۰ نفر با واکسن دو دوز آستارازنکا باشد.

جیگمه سینگیه وانگچاک در سال ۲۰۰۱، فرمان سلطنتی برای تدوین قانون اساسی جدید را صادر کرد و کمیته ای را برای این کار تعیین کرد. کمیته پیش نویس خود را در سال ۲۰۰۵ به پادشاه ارائه کرد، پس از آن اولین پیش نویس از طریق گفتگوهای سراسری بین شاه و شهروندان تهیه شد. در حالی که همه اینها در جریان بود، رعایای پادشاه از اعلام او در دسامبر ۲۰۰۵ مبنی بر کناره گیری از تاج و تخت خود به نفع پسرش، جیگمه خسار نامگیال وانگچوک، غافلگیر شدند.شاه کناره گیری خود را «به موقع» خواند، زیرا کشور از ثبات و صلح برخوردار بود. به دستور وی، کارمندان دولت دوباره خود را در احزاب سیاسی سازماندهی کردند و در دسامبر ۲۰۰۷، انتخابات شورای ملی برگزار شد. پس از آن، انتخابات عمومی در سال ۲۰۰۸، که در آن دو حزب برای کرسی های مجلس ملی به رقابت پرداختند، انجام شد. تینلی، در انتخابات پیروز شد. بنابراین تینلی اولین نخست وزیر بوتان شد که توسط مردم آن انتخاب شد.

قانون اساسی در ژوئیه ۲۰۰۸ توسط اولین پارلمان بوتان ارائه و به تصویب رسید. این کشور به عنوان یک “پادشاهی مشروطه دموکراتیک” نامیده می شود، که قدرت را از پادشاه به عنوان “رئیس دولت، محافظ همه ادیان، و فرمانده کل نیروهای مسلح و شبه نظامیان بازپس گرفته است. قانون اساسی تفکیک قوای مجریه، مقننه و قضائیه را پیش بینی کرده است و از تجاوز به اختیارات نهادی یکدیگر جلوگیری می کند.البته نا گفته نماند که هنوز هم پادشاه حق اخلاقی سلطنت را از طریق جداسازی حکومت (ژونگ) از دولت (گیالکام) حفظ می کند. پنجمین پادشاه، دروک گیالپو، خود را در راس امور و بعنوان TSA-WA-SUM (ترجمه کنید “ملت، میهن ،پادشاه”) قرار می دهد. شکل حکومت بوتان با مدل لیبرال دموکراسی تعریف شده توسط غرب متفاوت است. همراه با بودیسم، سلطنت استفاده خودسرانه از قدرت دولتی را محدود می کند و پیوندهای انجمنی را در جامعه بوتان پرورش می دهد.

انتقال قدرت در بوتان بدون مشکل نبوده است. منتقدان سلطنت استدلال کرده اند که پادشاه سابق نفوذ ناروا در فرآیندهای سیاسی اعمال می کند. آنها استدلال می کنند که تغییر شکل از سلطنت تنها یک ترفند برای منحرف کردن توجه جامعه بین المللی از حل مشکل پناهندگان بود. در واقع، همه احزاب سیاسی که در انتخابات مجلس ملی سال ۲۰۰۸ شرکت کردند، از جمله حزب دموکراتیک خلق‌ به رهبری سانگای ندوداپ، برادر شوهر پادشاه چهارم، جیگمه سینگه وانگچاک، وفاداری خود را به پادشاه اعلام کرده بودند. در حالی که بوتان در حال گذار سیاسی بود، نقش مهم یک اقتصاد باثبات را ایفاد نمود. هند در این زمینه از نظر کمک های بلاعوض، همکاری تجاری و همکاری در بخش برق آبی کمک کرد.

مشارکت هند در توسعه اقتصادی-اجتماعی بوتان در سال ۱۹۶۱ با تأمین مالی هند برای کل برنامه های پنج ساله اول (۱۹۶۱-۱۹۶۶) و دوم (۱۹۶۷-۱۹۷۲) بوتان آغاز شد. هند بزرگترین شریک توسعه بوتان و بالاترین دریافت کننده کمک های خارج از کشور هند است. بوتان بین سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۱۷ مجموعاً ۴.۷ میلیارد دلار کمک مالی از هند دریافت کرده است.

بوتان روابط بسیار گرمی با ژاپن دارد که کمک های توسعه قابل توجهی را از این کشور دریافت میکند. خانواده سلطنتی بوتان در طی یک سفر دولتی در سال ۲۰۱۱ میزبان خانواده امپراتوری ژاپن بودند. ژاپن همچنین با توسعه یک سیستم هشدار اولیه به بوتان کمک می کند تا با سیلاب های یخچالی مقابله کند. بوتان از روابط سیاسی و دیپلماتیک قوی با بنگلادش برخوردار است. پادشاه بوتان در جشن های چهلمین سالگرد استقلال بنگلادش مهمان افتخاری بود. بیانیه مشترک نخست وزیران هر دو کشور در سال ۲۰۱۴ همکاری در زمینه های انرژی آبی، مدیریت رودخانه ها و کاهش تغییرات آب و هوایی را اعلام کرد. بنگلادش و بوتان در سال ۲۰۲۰ توافقنامه تجارت ترجیحی را با مفاد تجارت آزاد امضا کردند.

بوتان روابط دیپلماتیک رسمی با چین ندارد، امادیدارها در سطوح مختلف بین آنها در چند وقت اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. اولین قرارداد دوجانبه بین چین و بوتان در سال ۱۹۹۸ امضا شد و بوتان همچنین کنسولگری های افتخاری را در مناطق ویژه اداری هنگ کنگ و ماکائو ایجاد کرده است. هرچند نگرانی های بوتان پس از الحاق تبت به جمهوری خلق چین تشدید شده است.  از طرفی روابط با نپال به دلیل پناهندگان بوتانی تیره باقی مانده است.

رویکردهای نوآورانه بوتان برای دستیابی به “شادی ناخالص ملی”

سابقه چشمگیر بوتان در تمایل به کشف زمینه های بالقوه خود و استفاده از رویکردهای نوآورانه برای غلبه بر چالش های ساختاری نهفته است. علاوه بر دستیابی به ۱۰۰٪ دسترسی به برق، سه رویکرد زیر به خوبی به بوتان خدمت نموده است و شایسته یادآوری به همه مردم جهان است زیرا می تواند  این الگو برای همهتکرار شوند.

۱.جایگاه یابی برای بازارها

این کشور با هدف تنوع بخشیدن به صادرات و در عین حال شناخت اندازه کوچک بازار داخلی خود، برند بوتان را ایجاد کرد. این کشور بر صادرات ویژه محصولات بوتانی با ارزش بالا و با حجم کم متمرکز است که برای بازارهای سطح بالا طراحی شده است. محصولات آنها از صنایعی مانند منابع طبیعی، گردشگری، فرهنگی، صنایع دستی و نساجی سرچشمه می گیرد. کشورهایی با محدودیت تولید در مقیاس بزرگ مشابه می‌توانند کشف کنند که چگونه محصولات محلی آنها می‌تواند برای بازارهای کوچک‌تر اما باپریمیوم مناسب طراحی شود، بنابراین کمبود صرفه‌جویی در مقیاس آنها را جبران می‌کنند.

۲. تحول دیجیتال

تحول دیجیتال می تواند به کشورهای محصور در خشکی مانند بوتان کمک کند تا بر مشکلات جغرافیایی خود غلبه کنند. از آنجایی که زیرساخت های اصلی مانند برق و اینترنت در بوتان در دسترس و مقرون به صرفه است، این منطقه پتانسیل فوق العاده ای را ارائه می دهد. راه اندازی Thimphu TechPark در سال ۲۰۱۲ که ۱۹ شرکت عمدتا خارجی و ۶۰۰ کارمند را در خود جای داده است، موفقیت کوچک اما قابل توجهی است که ارزش تکرار در جاهای دیگر را دارد. TechPark از طریق ارتقای توسعه شرکت در بخش ICT، افزایش مهارت های ICT در میان نیروی کار بوتان و بهبود دسترسی به منابع مالی، اشتغال مولد را در بوتان افزایش داد. در بخش تجارت الکترونیک، پس از تکمیل ارزیابی آمادگی تجارت الکترونیک، این کشور به سرعت چندین توصیه را از جمله توسعه سیاست تجارت الکترونیک در سال ۲۰۲۰اجرا کرده است.

۳. مالی نوآورانه

در سال ۲۰۱۵، بوتان ۱۲ میلیون دلار سرمایه گذاری تاثیرگذار را برای Mountain Hazelnuts بسیج کرد ، یک شرکت اجتماعی که برای تشویق تولید فندق با قرارداد با کشاورزان خرده پا در سراسر کشور تأسیس شد. در حالی که بازده مالی مورد انتظار کلی تک رقمی است، انتظار می‌رود این پروژه با پیوند ده‌ها هزار کشاورز به بازارها، ایجاد شغل و توسعه مهارت‌ها و افزایش مشارکت زنان در معیشت و درآمد کشاورزان خرده‌مالک، تأثیر توسعه‌ای قابل توجهی در بازار کار داشته باشد.

علاوه بر این، انتظار می‌رود این پروژه به بازسازی چشم‌انداز فرسایش‌شده بوتان، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، حفظ جنگل‌ها و کاهش مهاجرت روستائیان به شهرها کمک کند. بررسی تأمین مالی نوآورانه مانند تأمین مالی ترکیبی و سرمایه‌گذاری تأثیرگذار، نه تنها به دلیل کاهش اجتناب‌ناپذیر کمک‌های توسعه رسمی(از جمله کمکهای تجارت) بلکه به‌دلیل ایجاد همزمان یک محیط تجاری پررونق، گزینه‌ای جذاب برای تأمین مالی و رشد اقتصادی برای همه کشورها است.

چالش ها ی بوتان

همه اینها به این معنی نیست که همه چیز در بوتان گل و بلبل است. این کشور همچنان با چالش های مهمی برای توسعه اقتصادی خود مواجه است. تمرکز صادرات بوتان همچنان بالاست و بر انرژی آبی، خدمات گردشگری و بخش معدن متمرکز است. سهم بخش تولید از تولید ناخالص داخلی در ۱۰ سال گذشته راکد مانده است، در حالی که بخش صنعتی عمدتاً توسط ساخت و ساز، معدن و برق هدایت می شود. علی‌رغم تلاش‌های اخیر برای تنوع‌بخشی، تمرکز بازار صادرات برای بوتان بسیار بالا است و هند بزرگترین بازار صادراتی است که بیش از ۸۰ درصد صادرات در آن مقصد است. علاوه بر این، امکان خروج بوتان از دسته کشورهای کمتر توسعه یافته(LDC)[۱] منجر به فرسایش رفتار ترجیحی می‌شود و تنوع صادرات به بازارهای بزرگ‌تری مانند اتحادیه اروپا را به چالش می‌کشد. تنوع صادرات باید همراه با امکان بالا رفتن از نردبان زنجیره ارزش باشد که به مهارت‌ها، فناوری، زیرساخت‌های کیفی مناسب، اقدامات تسهیلگرانه تجاری و تدارکات نیاز دارد. گزارشهای اخیر نشان می دهد که این عناصر در حال حاضر در بوتان کمبود دارند. وسعت بوتان همچنین مانعی برای توسعه اقتصادی آن است. اندازه کوچک بازار داخلی، پراکندگی تولید و عدم وجود صرفه جویی در مقیاس، همراه با وضعیت محصور در خشکی و هزینه های تجاری بالا به این معنی است که بوتان نمی تواند در بازار جهانی با تولید در مقیاس بزرگ قابل رقابت باشد.

در نهایت، علیرغم شاخص های اقتصادی و اجتماعی چشمگیر و داشتن بهترین شاخص حکمرانی در میان کشورهای کمتر توسعه یافته و پیشرفت های قابل توجهی که در فضای کسب و کار ایجاد شده است، موفقیت بوتان در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) در مقایسه با سایر کشورهای LDC ( به ویژه در مقایسه با کشور مالدیو)محدود بوده است.

جمع بندی

بوتان در دو دهه گذشته پیشرفت های قابل توجهی در شاخص های زیست محیطی، اجتماعی و حکمرانی داشته است. توسعه بوتان خیلی سریع بوده است. تا دهه ۱۹۵۰، بوتان خود را از سایر نقاط جهان منزوی کرد و جمعیت روستایی پراکنده آن به کشاورزی معیشتی وابسته بود. بوتان از زمان آغاز توسعه برنامه پنج ساله اول در سال ۱۹۶۱، پیشرفت زیادی در بهبود استانداردهای زندگی مردم خود داشته است. در حال حاضر، سیاست کلی توسعه اقتصادی بر اساس فلسفه کلی شادی ناخالص ملی هدایت می شود که به خوبی در سازمان ملل متحد توضیح داده شده است. برنامه پنج ساله دوازدهم برنامه پنج ساله دوازدهم (نوامبر ۲۰۱۸ تا اکتبر ۲۰۲۳) در دست اجراست.

بر اساس شاخص های توسعه، بوتان دارای درآمد سرانه ۳۲۰۰ دلار است که یکی از بالاترین ها در جنوب آسیا است. در سه دهه گذشته، اقتصاد بوتان با سرعتی قوی و تحت تأثیر بخش برق آبی گسترش یافته است. رشد عجیب تولید ناخالص داخلی (GDP)  بسیار بحث برانگیز بوده است. محرک های رشد شامل ادامه ساخت و ساز نیروگاه های آبی و اجرای پروژه های توسعه ای است که از طریق کمک های بلاعوض تامین می شود. امید به زندگی از ۴۷ سال در سال ۱۹۸۵ به ۶۸ سال امروز افزایش یافته است. نرخ سواد عمومی ۷۱.۴ درصد است، در حالی که ثبت نام در مدارس ابتدایی به ۹۹ درصد رسیده است و دسترسی به مراقبت های بهداشتی اولیه بیش از ۹۵ درصد است.تقریباً همه این عوامل را میتوان در حکمرانی خوب بوتان و انتقال به دموکراسی تعریف کرد. همه روستاها در حال حاضر به امکانات اولیه مانند آموزش، آب لوله کشی، مراقبت های بهداشتی اولیه دسترسی دارند و از طریق جاده و برق به هم متصل هستند. حتی دورافتاده ترین روستاها به شبکه مخابراتی از جمله خدمات تلفن همراه متصل هستند. در عین حال، ۸.۲ درصد از جمعیت هنوز از فقر رها نشده اند.

بوتان یکی از آرام ترین و شادترین کشورهای دنیاست زیرا مردمش به اعمالشان آگاه هستند. آن‌ها اعتقاد دارند که هر کاری که در دنیا می‌کنند، به خودشان بر می‌گردد و اگر با مردم و طبیعت مهربان باشند، این مهربانی در زندگی‌شان تاثیر مثبتی خواهد گذاشت. وقتی آن‌ها در برابر همدیگر مهربانند، این قضیه، به طور کلی خوشحالترشان میکند. یکی از خوبی های آگاهی از محیط زیست این است که مردم بوتان در آلودگی کمتری از هر جای دیگری زندگی می کنند. بوتان کارخانه و شرکت های تولید ضایعات بسیار کمی دارد. این امر باعث می شود که در کل ،کشور آن ها بسیار تمیز باشد. اینکه طبیعت وحشی بوتان بسیار زیباست،  به این دلیل است که این طبیعت با گازهای مضر شیمیایی آلوده نشده است.

به اعتقاد جیسون هیکل ما در یک اقتصاد جهانی زندگی می کنیم که در آن باور غالب این است که همه صنایع باید همیشه به سرعت رشد کنند. در عصر فروپاشی اکولوژیک، این باور غیرمنطقی و غیرممکن است. همه این موارد ناشی از بهره برداری بیش از حد منابع است. با کاهش تولیدات صنعتی، ما فشار را از زیست بوم خود برداشته و اقتصاد را با آن به تعادل خواهیم رساند. نکته مهم این است که همه اینها می تواند در حالی انجام شود که زندگی مردم را بهبود بخشد. به ما این دروغ را فروخته اند که رفاه انسان با تولید ناخالص داخلی افزایش می یابد. در واقع، همبستگی بسیار کم است و در طول زمان به طور کامل از بین می رود. در کشورهای با درآمد بالا، تولید ناخالص داخلی اضافی ربطی به رفاه ندارد. نمونه بوتان و رویکرد آن ها به زندگی نمونه بارزی از اندیشه هایی است که پیش تر در مقاله ای تحت عنوان رشد زدایی از اقتصاد(اندیشه های جیسون هیکل) مطرح کردم.

امید است که دولتها با محور قراردادن شاخصهای کیفیت زندگی و شادی ناخالص ملی و حتی شاخص پیشرفت واقعی(GPI)در برنامه های توسعه ایشان بازنگری و محوریت را به اصول درست برنامه ریزی قرار دهند. ما می دانیم که در حال حاضر اکثریت دموکراتیکی وجود دارد که طرفدار ایده های عبور از رشد هستند. ممکن است اینطور بیان نشود، اما نظرسنجی‌ها به ما نشان می‌دهند که مردم خواهان نوع دیگری از اقتصاد هستند، اقتصادی که حول اکولوژی و رفاه سازماندهی شده باشد. بنابراین این سوال پیش می‌آید: اگر ما در یک دموکراسی زندگی می‌کنیم و اکثریت مردم خواستار تغییر هستند، چرا این اتفاق نمی‌افتد؟ دلیل این است که صدای نخبگان در رسانه ها و نظامهای سیاسی جهان بسیار بیشتر از صدای مردم عادی اهمیت دارد. راه حل در واقع دموکراسی است. اگر بتوانیم یک گفتگوی دموکراتیک در مورد آلترناتیوهای پساسرمایه داری داشته باشیم، مردم این نوع رویکرد جدید را دنبال خواهند کرد.

 منابع:

 

 

---

[۱] Least Developed Countries Category